Là một cặp kỳ phùng địch thủ từ nhiều thập kỷ nay trên sân chơi bộ xử lý máy tính, việc Intel và AMD đột ngột thông báo hợp tác với nhau đã khiến không ít người kinh ngạc – dù chỉ là cùng thành lập một nhóm tư vấn về hệ sinh thái của kiến trúc x86. Mục tiêu của nhóm tư vấn này là “tập hợp các nhà lãnh đạo công nghệ để định hình nên tương lai của kiến trúc máy tính được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới.”
Việc hợp tác này không phải là không có lý do – động lực quan trọng nhất phía sau nó chính là hơi nóng từ các bộ xử lý máy tính sử dụng kiến trúc ARM đang vươn lên mạnh mẽ. Đầu tiên là các chip M series của Apple, nhưng tác động mạnh nhất lại đến từ Qualcomm với dòng Snapdragon X Elite.
x86, một kiến trúc tập lệnh (ISA) đã tồn tại gần 50 năm, là nền tảng của ngành điện toán hiện đại. ISA quyết định cách CPU đọc và thực thi các lệnh. Mặc dù là đối thủ cạnh tranh quyết liệt, AMD và Intel hiện là hai công ty chính sản xuất bộ vi xử lý x86. Bên cạnh hai “ông lớn” này, nhóm tư vấn còn có sự tham gia của nhiều tên tuổi lớn trong ngành công nghệ như Microsoft, Google, HP, Dell, Broadcom, Lenovo và Oracle.
Dễ hiểu vì sao cái tên Qualcomm không có trong nhóm này, khi các bộ xử lý nền ARM của hãng, Snapdragon X Elite đang được đưa lên các máy tính của những ông lớn trên và đối đầu trực tiếp với các bộ xử lý x86 của cả Intel và AMD.
Hiện tại một số dự báo cho biết, các bộ xử lý ARM có thể hiện diện trên 40% laptop được bán vào năm 2029 và ngay năm sau thôi, con số này cũng có thể lên tới 20%.
Theo AMD, mục tiêu của nhóm là “nâng cao tính tương thích, khả năng dự đoán và nhất quán giữa các sản phẩm x86.” Nhưng với nhiều nhà quan sát, mục đích của nhóm tư vấn mới không gì khác ngoài nỗ lực đối phó với mối đe dọa từ các bộ xử lý ARM trên máy tính để bàn và laptop.
Tuy vậy điều này không có nghĩa 2 ông lớn này sẽ làm bạn với nhau. Đại diện AMD khẳng định 2 công ty vẫn sẽ là “đối thủ cạnh tranh quyết liệt”, nhưng họ sẽ cùng nhau thúc đẩy các tính năng và đổi mới cho PC x86, đồng thời đảm bảo khả năng tương thích rộng rãi ngoài hệ sinh thái Windows truyền thống.
Vẫn chưa rõ nhóm cố vấn về kiến trúc x86 này sẽ mang lại đổi mới nào cho thị trường chip xử lý, nhưng rõ ràng các các công ty này đang không xem nhẹ ảnh hưởng của đối thủ mới xuất hiện. Trong khi chip ARM có ưu điểm rõ rệt về năng lượng, và ngày càng gia tăng hiệu năng, giờ đây trở ngại lớn nhất chỉ còn nằm ở việc tương thích với phần mềm.
MobiFone là nhà mạng mới nhất tham gia vào cuộc đua 5G. Trong thông báo cuối tuần này, nhà mạng cho biết “đang tập trung triển khai các công việc, sẵn sàng cho thương mại hóa 5G”. Dự kiến, người dùng có thể trải nghiệm dịch vụ 5G từ tháng 11.
Trong khi đó, Vinaphone cho biết chương trình sử dụng thử 5G sẽ diễn ra từ 13/10 đến 15/11. Nếu đang sở hữu điện thoại 5G, khi đi qua các khu vực có sóng, người dùng sẽ nhận được tin nhắn mời trải nghiệm dịch vụ. Họ sẽ được tặng 50 GB data để dùng thử đường truyền tốc độ cao trong 30 ngày.
Kế hoạch thử nghiệm miễn phí của Vinaphone được thực hiện hai ngày trước khi Viettel chính thức thương mại hoá 5G. Trong thư gửi đến giới truyền thông, nhà mạng cho biết sẽ giới thiệu các sản phẩm dịch vụ 5G vào ngày 15/10, nhân kỷ niệm 20 năm thành lập. Thực tế thời gian qua, Viettel Telecom đã âm thầm triển khai chương trình dùng thử, trước khi công bố gói cước 5G với giá từ 135.000 đồng.
Một điện thoại hiển thị sóng 5G. Ảnh: Lưu Quý
Theo kế hoạch, Viettel sẽ triển khai 5G đồng loạt tại 63 tỉnh thành, nhưng chưa có thông tin về các khu vực cụ thể sẽ được phủ sóng. Vinaphone và MobiFone cũng chưa chia sẻ về những điểm sẽ tiến hành thử nghiệm.
Trong thông báo mới, VNPT khẳng định sẽ hoàn thành lắp đặt hơn 3.000 trạm phát sóng 5G cho Vinaphone trên cả nước, nhấn mạnh việc phủ sóng ở các khu vực đô thị và trung tâm kinh tế lớn trên toàn quốc. Trong khi đó, MobiFone cho biết đang triển khai mô hình hợp tác chia sẻ hạ tầng với các nhà mạng có băng tần 5G phù hợp. “Việc hợp tác không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn đem lại cho khách hàng những trải nghiệm tốt nhất”, đại diện nhà mạng nói.
Từ năm 2020, cả ba nhà mạng đều đã tiến hành thử nghiệm mạng 5G, nhưng chưa thương mại hóa. Đến tháng 3, quá trình này mới đi đến những bước cuối cùng, khi Viettel và VNPT đấu giá thành công tần số 5G, còn MobiFone vào tháng 7. Theo quy định, doanh nghiệp trúng đấu giá phải triển khai dịch vụ trong vòng 12 tháng kể từ ngày được cấp phép và sau hai năm phải có tối thiểu 3.000 trạm phát sóng 5G.
Theo chiến lược hạ tầng của Bộ Thông tin và Truyền thông, đến năm 2025, 100% tỉnh, thành phố, các khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, trung tâm nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo, khu công nghiệp, nhà ga, cảng biển, sân bay quốc tế sẽ có dịch vụ di động 5G. Tốc độ tối thiểu của mạng này cần đạt 100 Mbps.
Công nghệ 5G bắt đầu được triển khai thương mại trên thế giới cách đây 5 năm, mở ra kỷ nguyên siêu kết nối, cung cấp sức mạnh cho Internet vạn vật (IoT) và thúc đẩy các mô hình đòi hỏi tốc độ cao.
Đối với người dùng phổ thông, sự khác biệt lớn nhất của công nghệ 5G là tốc độ tối đa ở điều kiện lý tưởng đạt 10 Gbps. Trong thực tế, một số thử nghiệm với 5G tại Việt Nam cho tốc độ tải xuống có thể đạt 1 Gbps, cao hơn 10 lần mạng 4G ở cùng địa điểm. Ngoài ra, lợi thế của mạng thế hệ mới là độ trễ siêu thấp và khả năng hỗ trợ số lượng lớn thiết bị, thúc đẩy nhiều ứng dụng như xe tự hành, điều khiển từ xa thiết bị phẫu thuật, trải nghiệm thực tế ảo và thực tế tăng cường… Tuy nhiên, do tần số được sử dụng cho 5G ở Việt Nam đều là các tần số lớn, trạm 5G có độ phủ nhỏ hơn, buộc các nhà mạng phải triển khai số lượng trạm nhiều hơn.
Để sử dụng, ngoài đăng ký gói cước, người dùng cần có thiết bị với công nghệ mạng thế hệ mới. Các điện thoại cao cấp từ iPhone 12, Galaxy S20 Ultra, Galaxy Z Fold2 trở về sau đã hỗ trợ 5G. Nhiều mẫu Android tầm trung và giá rẻ ra mắt khoảng 2-3 năm gần đây cũng đã trang bị kết nối này.
Ngày lễ độc thân 11/11 hàng năm là lễ hội mua sắm lớn nhất tại Trung Quốc. Tuy nhiên năm nay các sàn thương mại điện tử (TMĐT) lại chuẩn bị cho mùa lễ này sớm hơn thường lệ.
Nguyên nhân chủ yếu là do nhu cầu thị trường yếu hơn mọi năm trong khi lại ngày càng có nhiều người chơi tham gia, khiến ngày lễ mua sắm TMĐT năm nay được đánh giá là khốc liệt chưa từng thấy.
Mùa lễ độc thân 11/11 hàng năm tại Trung Quốc cũng tương tự như “Black Friday” của Phương Tây khi các sàn TMĐT đua nhau giảm giá trong 24h để thu hút người mua hàng dịp cuối năm.
Tuy nhiên trong năm 2024 này, cả Alibaba và đối thủ như JD.com và Pinduoduo (công ty mẹ của Temu) đều đã tung các đợt khuyến mãi từ rất sớm so với những năm trước.
Đây được cho là dấu hiệu lo sợ của các nền tảng TMĐT Trung Quốc khi thị trường có những người chơi mới như Douyin (phiên bản TikTok tại Trung Quốc), Kuaishou và Xiaohongshu.
Lễ hội độc thân cũng là ngày lễ mua sắm trực tuyến lớn nhất thế giới với tổng doanh số bán hàng năm 2023 lên đến 1,14 nghìn tỷ USD, tương đương 160 tỷ USD.
Tại Trung Quốc, sự kiện này không chỉ tác động đến doanh thu của các sàn TMĐT mà còn là thước đo quan trọng để nhà đầu tư đánh giá hiệu suất hoạt động.
Chính vì vậy, dù khó khăn nhưng hàng loạt sàn TMĐT vẫn đua nhau dồn hết sức để gia tăng doanh số Ngày lễ độc thân.
Hết thời
Trong khi nhiều chuyên gia đánh giá sức hút của Ngày lễ độc thân không còn như trước thì các sàn TMĐT cũng nhận ra sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người dân.
Phó chủ tịch Liu Bo của Alibaba nhận định người tiêu dùng Trung Quốc tập trung hơn vào giá trị đem lại của mỗi đồng tiền bỏ ra khi họ có thể mua được số lượng lớn các mặt hàng với giá thấp. Chính vì vậy việc tập trung vào chất lượng không còn đúng xu thế, thay vào đó là liên tục giảm giá và khuyến mãi.
Hiện các tập đoàn lớn như Alibaba hay JD.com cũng đang chịu áp lực khi mất thị phần vào những người chơi mới như Pinduoduo, Douyin, Kuaishou và Xiaohongshu.
Việc người dùng Trung Quốc ngày càng mua nhiều hàng dựa trên các khuyến nghị từ những người có ảnh hưởng trong các buổi phát sóng trực tiếp livestream hay video ngắn trên Douyin đã khiến nhiều nền tảng TMĐT truyền thống như Alibaba hay JD phải vật lộn để theo kịp.
Trong Ngày lễ độc thân năm 2023, những ông lớn như JD.com hay Alibaba (Tmall và Taobao) đã mất đáng kể thị phần vào tay những nền tảng phát video hay livestream.
Cụ thể số liệu của Syntun cho thấy các nền tảng TMĐT livestream có doanh số 215 tỷ Nhân dân tệ, tăng 19% so với cùng kỳ năm trước nhưng các sàn TMĐT truyền thống lại chỉ có 924 tỷ Nhân dân tệ, giảm 1% so với cùng kỳ năm 2022.
Bởi vậy trong năm nay, cả Alibaba và JD đều cố gắng giảm giá sớm, kéo dài thời gian khuyến mãi nhằm giữ thị phần trước các nền tảng TMĐT livestream.
Ví dụ Taobao, nền tảng TMĐT lớn nhất của Alibaba đã bắt đầu đợt khuyến mãi sớm hơn 10 ngày so với năm ngoái.
Bên cạnh đó, các sàn TMĐT truyền thống cũng tái khởi động chương trình đặt hàng trước, qua đó cho phép khách hàng đặt cọc mua hàng trước bằng một khoản tiền nhỏ. Chương trình này do JD.com khởi xướng nhưng đã bị hủy bỏ vào tháng 6/2024.
Thêm nữa, các nền tảng này cũng cung cấp nhiều chương trình giảm giá phức tạp cho phép người tiêu dùng được khấu trừ hai hoặc ba khoản khác nhau cho cùng một lần mua, một điều hiếm thấy so với trước đây.
Hợp tác để sống sót
Sự đe dọa của các nền tảng livestream cũng khiến lần đầu tiên trong lịch sử, 2 đối thủ một mất một còn là Alibaba và JD.com phải hợp tác với nhau. Trong quá khứ, 2 đối thủ này từng cạnh tranh khốc liệt để thúc đẩy doanh số vượt qua nhau bằng mọi cách có thể, nhưng giờ đây mọi thù địch phải đặt qua một bên để có thể sống sót.
Vào tháng 9/2024, Alibaba đã có quyết định mang tính lịch sử khi tích hợp WeChat Pay, một dịch vụ thanh toán kỹ thuật số do gã khổng lồ công nghệ đối thủ Tencent sở hữu, vào Taobao và Tmall.
Theo Wu Jia, một phó chủ tịch khác của Tập đoàn Alibaba, động thái này sẽ cho phép công ty tiếp cận nhiều người dùng và người tiêu dùng trẻ tuổi hơn ở các thị trường cấp thấp hơn, nơi WeChat Pay đặc biệt phổ biến.
Ngoài ra, Phó chủ tịch Wu cũng tiết lộ rằng Alibaba có kế hoạch tích hợp JD Logistics vào chuỗi cung ứng của mình trước Ngày lễ độc thân, cung cấp cho người dùng nhiều lựa chọn giao hàng hơn.
Chuyên gia phân tích Li Chengdong từng làm việc cho Tencent nhận định rằng hiện Alibaba và JD.com thậm chí không còn coi nhau là đối thủ cạnh tranh nữa bởi Douyin và Pinduoduo mới là mối đe dọa chính của họ.
Tuy nhiên theo Li, tình hình này là dấu hiệu cho thấy sự tuyệt vọng của các sàn TMĐT truyền thống trong việc thu hút người tiêu dùng Ngày lễ độc thân năm nay.
“Cuộc đua giành giật đơn hàng này phản ánh sự bi quan về nhu cầu thị trường, khi hầu hết các nền tảng đều chịu áp lực đáng kể về doanh số”, ông Li cho biết.
Theo chuyên gia Li, Alibaba và JD.com dù có làm gì thì cũng đang đi ngược dòng nước bởi xu thế livestream và mua hàng qua video đang ngày một thịnh hành. Cho dù có giảm giá hay bắt tay nhau thì những sàn TMĐT truyền thống vẫn sẽ mất thêm thị phần nếu không chịu thay đổi cách thức hoạt động.
“Năm ngoái, các sàn TMĐT truyền thống đã có mức tăng trưởng âm trong Ngày lễ độc thân và triển vọng năm nay cũng không mấy lạc quan, thậm chí có thể còn tệ hơn năm ngoái”, ông lu kết luận.
Daniel Swenson, luật sư tại bang Minnesota, đang xem TV bỗng thấy điều bất thường trên robot hút bụi Ecovacs Deebot X2. “Nghe giống âm thanh vô tuyến bị nhiễu hay gì đó. Tôi loáng thoáng thấy tiếng nói trong loa”, ông nói với ABC News.
Thông qua ứng dụng Ecovacs, Swenson phát hiện người lạ đang tìm cách truy cập camera và tính năng điều khiển robot từ xa. Cho rằng là sự cố phần mềm, Swenson đổi mật khẩu và khởi động lại robot, sau đó ngồi xuống cùng vợ và con trai 13 tuổi.
Một chiếc Ecovacs Deebot X2 Omni. Ảnh: Gadget Guy
Robot gần như lập tức di chuyển. Lần này tiếng nói phát từ loa rất rõ, là những câu chửi thề tục tĩu mang tính phân biệt chủng tộc. “Tôi nghĩ người nói có thể là thiếu niên. Có thể họ chỉ xâm nhập thiết bị để trêu đùa”, Swenson kể lại sự việc diễn ra ngày 24/5.
Robot được gia đình Swenson đặt cùng tầng với phòng tắm chung của gia đình. Ông cho rằng sự việc có thể tồi tệ hơn nếu hacker âm thầm theo dõi gia đình, thay vì phát ra những câu chửi để cho thấy robot đã bị xâm nhập.
“Tôi bị sốc, sợ hãi và ghê tởm”, Swenson nói. Con trai ông chưa hiểu rõ mức độ nghiêm trọng của sự việc, nhưng luật sư Mỹ quyết định không mạo hiểm và vứt robot vào garage, không bao giờ bật lại.
Sự việc tương tự xảy ra ở hàng loạt thành phố Mỹ trong vài ngày hồi tháng 5, khi hacker chiếm quyền điều khiển và phát những câu nói khiếm nhã bằng loa tích hợp trên thiết bị. Tất cả sản phẩm bị tấn công đều là Deebot X2 của Ecovacs có trụ sở tại Trung Quốc.
Cùng ngày robot của Swenson bị tấn công, một chiếc Deebot X2 khác đã truy đuổi chó của một gia đình quanh ngôi nhà ở thành phố Los Angeles. Nó được điều khiển từ xa và liên tục phát ra những bình luận xúc phạm.
Không rõ tổng cộng bao nhiêu thiết bị đã bị kiểm soát. Ecovacs nói không có dấu hiệu cho thấy các tài khoản bị xâm nhập thông qua lỗ hổng trong hệ thống của công ty.
Các nhà nghiên cứu an ninh từng cảnh báo Ecovacs về lỗ hổng trên robot và ứng dụng điều khiển, nghiêm trọng nhất là vấn đề với kết nối Bluetooth, cho phép người lạ điều khiển robot từ khoảng cách 100 m. Tuy nhiên, mức độ phân tán rộng của đợt tấn công mới cho thấy một lỗ hổng khác đã bị khai thác.
Chiều tối 5/10, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi có buổi tiếp GS. Klaus Schwab, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) nhân dịp ông có chuyến thăm và làm việc tại TPHCM.
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi cảm ơn GS. Klaus Schwab dành nhiều tâm huyết giúp thành phố hiện thực hoá cam kết thành lập Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (C4IR). Ông Mãi cũng bày tỏ kỳ vọng trung tâm này sẽ là cầu nối giữa TPHCM và WEF, qua đó đóng góp vào sự phát triển của thành phố cũng như của vùng Đông Nam Bộ và cả nước.
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi trao đổi với GS Klaus Schwab. Ảnh: Ngô Tùng.
Cũng theo ông Phan Văn Mãi, TPHCM đang tập trung xây dựng thành thành phố toàn cầu, bắt kịp xu hướng các thành phố trên thế giới, qua đó giải quyết vấn đề của một đô thị như TPHCM. Ngoài ra, còn đặt mục tiêu xây dựng thành thành phố học tập, trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực.
Ông Mãi cũng cảm ơn sự giới thiệu của GS. Klaus Schwab để TPHCM tham gia vào mạng lưới thành phố toàn cầu và được học hỏi kinh nghiệm không chỉ phát triển về kinh tế mà còn cân bằng được các yếu tố xã hội.
Người đứng đầu chính quyền TPHCM cho hay, trong tiến trình phát triển, thành phố đang nỗ lực để chuyển đổi công nghiệp và cũng ý thức sự phát triển ngày càng lớn mạnh của công nghệ nói chung và trí tuệ nhân tạo (AI) nói riêng. Do đó, TPHCM muốn chuyển đổi xanh, trong đó sẽ lựa chọn trọng tâm, giải pháp cụ thể để phát triển.
“Giáo sư là tác giả nhiều quyển sách về Cách mạng công nghiệp 4.0 nên rất mong ngài có nhận diện và gợi ý cho thành phố trong chuyển đổi đó thì nên đặt trọng tâm và tiến hành giải pháp như thế nào để sự chuyển đổi đạt được hiệu quả và bền vững”, Chủ tịch Phan Văn Mãi gửi gắm với GS. Klaus Schwab.
GS. Klaus Schwab đánh giá TPHCM là biểu tượng của sự năng động và tinh thần khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam. Ông cho biết bản thân đã chứng kiến TPHCM có sự phát triển vượt bậc dựa trên 3 trụ cột: Phát triển cơ sở hạ tầng, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và sự đầu tư vào con người trong tương lai. “WEF hân hạnh là một phần trong sự phát triển của TPHCM”, người đứng đầu WEF bày tỏ.
GS Klaus Schwab bày tỏ mong muốn hỗ trợ TPHCM trong quá trình chuyển đổi công nghiệp.
Với việc TPHCM đã thành lập CI4R mới đây, GS. Klaus Schwab cho đây là cơ hội để hai bên tăng cường hợp tác. Theo đó, trong tương lai, WEF mong hỗ trợ TPHCM trong việc chuyển đổi sang trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi xanh và phát triển nguồn nhân lực.
GS. Klaus Schwab cho biết, hiện WEF có 22 CI4R nhưng đặc biệt ấn tượng với CI4R tại TPHCM vì trung tâm này có sự hỗ trợ của Chính phủ và sự hợp tác của cộng đồng doanh nghiệp. Để thắt chặt quan hệ hai bên hơn nữa, Chủ tịch WEF mong muốn Chủ tịch UBND TPHCM sắp xếp tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2025 tại Davos, Thuỵ Sĩ.
GS. Klaus Schwab cũng nhìn nhận, WEF sẽ hợp tác với TPHCM để tận dụng hiệu quả chương trình hợp tác đã ký kết, nhất là trong thời buổi mọi người đang đối mặt với sự chuyển đổi. Đây cũng là cơ hội của Việt Nam và TPHCM vì thành phố có dân số trẻ, năng lực tốt về khoa học – công nghệ, đặc biệt là AI.
Lãnh đạo các sở, ngành TPHCM trao đổi với GS Klaus Schwab.
Trao đổi thêm với các chuyên gia, nhà khoa học và lãnh đạo sở, ngành TPHCM, GS. Klaus Schwab đề cao đến khả năng và tính ứng dụng của công nghệ AI trong học tập và đời sống, trong đó phải đầu tư nhiều vào việc đào tạo giáo viên.
Vị giáo sư dẫn chứng, tại Hàn Quốc, giáo viên phải học cách sử dụng AI trong đời sống hằng ngày cũng như học tập. “Bản thân tôi cũng sử dụng ChatGPT và các công cụ AI khác trong đời sống rất nhiều”, ông cho hay.
TCVN 7830:2021 là tiêu chuẩn năng lượng mới từ Viện cơ khí năng lượng và mỏ Vinacomin đưa ra. Tiêu chuẩn này sẽ áp dụng cho toàn bộ thị trường điều hòa từ 1/4/2025, vạch ra những yêu cầu cao hơn cho các thiết bị về khả năng tiết kiệm điện.
Để đón đầu tiêu chuẩn này, Comfee thời gian qua liên tục chú trọng phát triển các dòng điều hòa thế hệ mới, chú trọng tiết kiệm điện năng. Nổi bật là các sản phẩm thuộc dòng Comfee Air Series đều đạt mức hiệu suất năng lượng CSPF cao, dao động ở mức 5,7-6,01. Trong đó, mẫu CFS-10VCB1 có công suất làm lạnh 10.000 BTU, chỉ số CSPF 6,01, đạt nhãn 5 sao theo tiêu chuẩn năng lượng mới TCVN 7830:2021.
Thiết kế điều hòa Comfee. Ảnh: Comfee
Nhãn năng lượng là quy định bắt buộc với các sản phẩm điều hòa, giúp người dùng biết được mức tiêu hao điện năng trong quá trình sử dụng. Trước đây, hầu hết các hãng đều sử dụng nhãn theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7830:2015, ra đời cách đây 10 năm. Với quy chuẩn này, điều hòa chỉ cần có chỉ số CSPF trên 4,2 là đạt 5 sao. Theo chuyên gia, gần như điều hòa có máy nén biến tần Inverter là sẽ đạt mức này.
Do đó, để tăng tính phân loại sản phẩm, Việt Nam sẽ áp dụng tiêu chuẩn mới là TCVN 7830:2021. Để đạt nhãn 5 sao, điều hòa phải có chỉ số CSPF trên 5,2.
Điều hòa Comfee đạt nhãn năng lượng 5 sao theo tiêu chuẩn TCVN 7380:2021. Ảnh: Comfee
CSPF là viết tắt viết tắt của Cooling Seasonal Performance Factor hay chỉ số hiệu suất lạnh toàn mùa. Một cách dễ hiểu, chỉ số này càng cao, điều hòa càng sử dụng điện hiệu quả, tiết kiệm hơn. Tại Việt Nam, chỉ số CSPF có trên nhãn dán thiết bị gia dụng như điều hòa được kiểm nghiệm độc lập và thực tế trong các phòng thử nghiệm của Viện cơ khí năng lượng và mỏ Vinacomin.
Với việc đạt chuẩn mới trước thời hạn áp dụng, điều hòa Comfee cho thấy sự đầu tư nhằm đón đầu yêu cầu mới, đáp ứng tốt hơn trải nghiệm người dùng. Các sản phẩm của hãng cũng trang bị thêm tính năng Eco. Với chế độ này, điều hòa sẽ hoạt động với mức tiêu thụ điện năng tiết kiệm, khoảng 1,61 kW cho mỗi đêm (8 tiếng, theo tiêu chuẩn phòng thí nghiệm) Điều này giúp gia chủ giảm chi phí hóa đơn điện hàng tháng.
Ngoài ra, thương hiệu cũng hỗ trợ người dùng quản lý điện năng tiêu thụ thông qua ứng dụng Smarthome trên di động. Chủ nhà có thể chủ động theo dõi lượng điện sử dụng từng ngày, cài đặt mức điện năng tiêu thụ tối đa cho phép và nhận cảnh báo nếu vượt quá. Đây là cách để chủ động quản lý, tính toán chi phí trong gia đình.
Người dùng theo dõi lượng điện tiêu thụ qua app. Ảnh: Comfee
Bên cạnh tiết kiệm điện, sản phẩm của hãng cũng được đầu tư, trang bị nhiều tính năng thông minh, phục vụ cuộc sống hiện đại. Chẳng hạn, dòng điều hòa CFS-10VCB1 có thể điều khiển bằng giọng nói thông qua ứng dụng SmartHome. Ứng dụng còn cho phép cài đặt nhiệt độ theo thời gian, tùy theo nhu cầu ở mỗi thời điểm. Máy cũng có cảm biến, giúp theo dõi, điều chỉnh nhiệt độ quanh vị trí ngồi của người dùng đúng theo mức cài đặt.
Không chỉ làm lạnh, dòng sản phẩm Comfee Air Series còn có thể làm sạch không khí. Công nghệ Ionizer diệt khuẩn bằng ion âm, ức chế các tác nhân gây hại cho sức khỏe như nấm mốc, virus.
Tính năng cài đặt nhiệt độ theo từng mốc thời gian qua ứng dụng. Ảnh: Comfee
Với những ưu điểm trêm, Comfee đạt nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế. Trong đó, hãng nhận giải thưởng của Red Dot Design Award tại Đức 2023, được IF Design Award 2024 vinh danh. Gần nhất, thương hiệu nhận giải thưởng Điều hoà thông minh tiết kiệm điện được yêu thích nhất, tại Sản phẩm tôi yêu, thuộc khuôn khổ Tech Award 2024.
Mới đây, Bkav đã phát đi cảnh báo về một số website giả mạo Zalo, công cụ nhắn tin phổ biến nhất tại Việt Nam. Bên cạnh ứng dụng dành cho thiết bị di động và máy tính, Zalo còn có phiên bản chạy trên trình duyệt web (hay còn gọi là Zalo Web) để người dùng dễ dàng nhắn tin mà không cần cài đặt. Lợi dụng kẽ hở này, một số website giả mạo đã được tạo ra nhằm nhiều mục đích khác nhau.
Cụ thể, theo Bkav, khi tìm kiếm từ khóa “Zalo web” trên các công cụ tìm kiếm, hai kết quả thường xuất hiện ở top đầu là “zaloweb.me” và “zaloweb.vn”. Đây là những trang web giả mạo, được kẻ xấu tạo ra nhằm lừa đảo người dùng. Hiện mỗi ngày, có hàng triệu lượt truy cập vào các địa chỉ này.
Khi tìm kiếm từ khóa “Zalo web” trên Google, bên cạnh website chính thức là kết quả đầu tiên, hai kết quả tìm kiếm tiếp theo dẫn đến các website không thuộc quyền quản lý của Zalo.
Các trang web giả mạo này được thiết kế rất giống với giao diện trang chủ thật của Zalo, khiến người dùng khó phân biệt thật – giả. Chúng cung cấp nội dung hướng dẫn đăng nhập Zalo trên máy tính bằng nhiều cách khác nhau.
Tuy nhiên, khi người dùng nhấn vào nút “đăng nhập Zalo trên web”, họ có thể bị chuyển hướng đến các trang quảng cáo cá độ bóng đá, nội dung không lành mạnh hoặc trang chứa virus. Để tránh bị phát hiện, kẻ xấu thường vẫn cho phép người dùng truy cập vào trang Zalo thật tại địa chỉ https://zalo.me/ sau khi lừa đảo.
Trái: Website giả mạo có địa chỉ Zaloweb.vn | Phải: Website chính thức của Zalo.
Ông Võ Duy Khánh, chuyên gia của Bkav, chia sẻ: “Chúng tôi đã theo dõi một thời gian, có lúc kẻ xấu cài cắm virus hoặc hiển thị các nội dung không lành mạnh, có lúc chúng lại trỏ về địa chỉ trang chủ Zalo thật. Nhưng với nhu cầu sử dụng Zalo trên trình duyệt máy tính trong các cơ quan, công sở nên vẫn có số lượng rất lớn người dùng đang tìm kiếm “zalo web” mỗi ngày rồi truy cập nhầm trang giả mạo, thì đây là mối đe dọa nghiêm trọng đến an ninh quốc gia.
Bkav đã có công văn báo cáo vấn đề cho Bộ Thông tin và Truyền thông để chặn các website độc hại này. Đây không phải vấn đề của Zalo, nhưng ứng dụng chat quốc dân này đang bị kẻ xấu lợi dụng”.
Bkav khuyến cáo những ai đã truy cập nhầm vào các trang web giả mạo cần lập tức quét virus để bảo đảm an toàn cho hệ thống của mình.
Galaxy Z Fold6 ra mắt giữa năm 2024 mang đến nhiều cải tiến cả về thiết kế lẫn công nghệ so với thế hệ trước. Đầu tháng 10 vừa qua, thiết bị được vinh danh “Sản phẩm công nghệ kiến tạo xu hướng” trong khuôn khổ Better Choice Awards 2024 nhờ những nỗ lực của Samsung trong phát triển thiết bị gập.
Tối ưu hóa thiết kế
Samsung là hãng đầu tiên thương mại hoá điện thoại gập với thế hệ Galaxy Z Fold năm 2019. Qua 5 năm cải tiến, Galaxy Z Fold6 đã hoàn thiện vượt bậc về thiết kế, cả khía cạnh thẩm mỹ, độ bền và tính tiện dụng nếu so với đời đầu tiên.
Thiết kế Galaxy Z Fold6. Ảnh: Samsung
Đây là dòng Z Fold mỏng và nhẹ nhất từ trước đến nay. Độ dày khi gập là 12,1 mm, giảm 1,3 mm so với đời trước và hơn 3 mm so thế hệ đầu tiên. Trọng lượng là 239 gram, giảm đáng kể so với mức 269 gram của mẫu năm 2019 gần tiệm cận điện thoại dạng thanh. Màn hình ngoài rộng hơn giúp tối ưu hiển thị cho mọi nhu cầu sử dụng. Ngôn ngữ thiết kế trở nên vuông vức, đối xứng đi kèm nhiều màu sắc hiện đại như xám metal, hồng rosé, xanh navy…
So với thiết bị tiền nhiệm, Galaxy Z Fold6 tối ưu độ bền với bản lề Flex cải tiến gấp đôi, tăng cường khả năng chống chịu và phân tán lực. Ngoài ra, kính Gorilla Glass Victus 2 ở mặt trước và sau cùng khung viền Armor Aluminum giúp tăng khả năng chống va đập lên hai lần. Sự khác biệt của Galaxy Z Fold6 so với các thiết bị gập khác còn đến từ nếp gấp màn hình trong gần như biến mất, khó quan sát bằng mắt thường và không ảnh hưởng đến trải nghiệm khi vuốt chạm.
Nâng cấp Galaxy AI
Tính năng phiên dịch viên trên thiết bị. Ảnh: Samsung
Samsung đi đầu trong công nghệ điện thoại gập và tiếp tục dẫn dắt xu thế khi trang bị trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ tiếng Việt cho thiết bị. Galaxy AI cung cấp nhiều tính năng giúp người dùng tối ưu hiệu suất làm việc, học tập, giải trí. Chẳng hạn, thay vì mất thời gian ghi chép trong các cuộc họp, tính năng “Trợ lý Note quyền năng” cho phép chuyển giọng nói thành văn bản, tóm tắt ý chính và dịch thuật nếu cần thiết. Người dùng cũng có thể đàm thoại, giao tiếp với đối tác nước ngoài với tính năng Phiên dịch viên với phần dịch song song hai màn hình. Galaxy AI cũng có thể hướng dẫn và đề xuất giải pháp cho các câu hỏi, bài toán khó.
Thay vì gõ thủ công, người dùng có thể khoanh tròn bất cứ hình ảnh, từ khoá nào trên màn hình để AI hỗ trợ tìm kiếm. Với người làm nội dung, quản lý fanpage… tính năng Trợ lý vẽ sáng tạo hỗ trợ quá trình làm việc tốt hơn. Thay vì phụ thuộc vào chuyên viên thiết kế khi muốn làm ảnh minh họa, mockup hay storyboard, Galaxy AI sẽ hỗ trợ tạo hình từ nét vẽ phác thảo.
Người dùng chỉnh sửa hình ảnh bằng AI. Ảnh: Samsung
AI trên Galaxy Z Fold6 hỗ trợ tiếng Việt ngay khi ra mắt. Ngôn ngữ trên Galaxy AI được chính đội ngũ kỹ sư và chuyên gia kiểm thử người Việt phát triển và đào tạo để thấu hiểu cả về khía cạnh từ vựng, phát âm, tiếng lóng và phương ngữ vùng miền.
Bảo mật Samsung Knox chuẩn quốc phòng
Thiết bị gập trang bị công nghệ bảo mật thông qua nền Samsung Knox – nền tảng 10 năm liền nhận chứng nhận CC, tiêu chuẩn toàn cầu được 31 quốc gia trên thế giới công nhận. Nhiều quốc gia đang sử dụng Samsung Knox để đảm bảo an ninh dữ liệu trong các thiết bị quốc phòng.
Lý do khiến Samsung Knox an toàn là hệ thống nguyên tắc bảo mật đa dạng và khắt khe. Knox bảo vệ ngay từ phần cứng của thiết bị, cách ly các dữ liệu nhạy cảm như sinh trắc học, dữ liệu thanh toán… trong một môi trường thực thi an toàn. Đồng thời, nền tảng cũng liên tục cập nhật bảo mật 24/7 và áp dụng nhiều lớp bảo mật, xác thực mạnh nhằm ngăn chặn các hành vi xâm nhập bất hợp pháp.
Ông Geoffrey Hinton, nhà khoa học vừa nhận giải Nobel Vật lý vì những cống hiến trong lĩnh vực học máy, trí tuệ nhân tạo – Ảnh: The New York Times.
Geoffrey Hinton, người đang được báo giới mệnh danh là Cha đỡ đầu của Trí tuệ nhân tạo, vừa đoạt giải Nobel Vật lý 2024 vì những cống hiến của mình trong ngành học máy. Theo tuyên bố của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, những cống hiến của nhà khoa học máy tính và tâm lý học nhận thức đóng vai trò tối quan trọng trong ngành AI, và “những khám phá và phát minh mang tính nền tảng đã cấp thêm khả năng cho học máy và mạng trí tuệ nhân tạo”.
Tuy nhiên, trong buổi họp báo diễn ra không lâu sau khi ông Hinton nhận giải Nobel, ông có một phát biểu khiến người nghe suy nghĩ. Cụ thể, ông tán dương một trong những cựu sinh viên của mình, anh Ilya Sutskever vì đã đuổi việc Sam Altman.
Nội dung phát biểu của ông Geoffrey Hinton như sau:
Ông Geoffrey Hinton ca ngợi Ilya Sutskever, đồng thời chỉ trích Sam Altman – Video: Tsarnick.
Năm 2013, Sutskever lấy bằng Tiến sĩ chuyên ngành khoa học máy tính tại Đại học Toronto, và chính ông Hinton là người giám sát quá trình này. Theo lời nhận xét của Hinton, được đưa ra trong một bài phỏng vấn với Nikkei Asia diễn ra hồi tháng Ba, thì Sutskever là một nhân tài đã sớm nhận ra được cả tiềm năng và hiểm họa tới từ trí tuệ nhân tạo.
“Năm 2012, dường như những trí tuệ số này vẫn chưa giỏi bằng con người. Chúng có thể tới được tầm nhận biết vật thể và hình ảnh, lúc đương thời chúng ta không nghĩ rằng chúng có thể giải quyết được vấn đề ngôn ngữ, và hiểu những thứ phức tạp”, ông Hinton trả lời phỏng vấn. “Ilya đã thay đổi suy nghĩ của mình trước khi tôi làm được điều đó. Hóa ra, cậu ấy đã đúng”.
Khi còn công tác tại OpenAI, nhà đồng sáng lập Ilya Sutskever đảm nhiệm chức vụ Trưởng ban khoa học, và đóng vai trò tối quan trọng trong quá trình phát triển ChatGPT. Vào ngày 17/11 năm ngoái, hội đồng quản trị OpenAI bất ngờ tuyên bố sa thải nhà đồng sáng lập và CEO, Sam Altman. Lý do được đưa ra lúc ấy là Sam Altman “không duy trì được sự thẳng thắn trong giao tiếp với hội đồng”.
Sau đó ít lâu, anh Sutskever tỏ ra hối tiếc vì quyết định của mình, và Altman nhanh chóng quay lại cầm quyền tại OpenAI. Tháng 5/2024, Sutskever rời OpenAI, dự định mở một công ty trí tuệ nhân tạo khác có tên Safe Superintelligence.
Sam Altman (trái) và Ilya Sutskever (phải) – Ảnh: Internet.
Bình luận của ông Hinton lập tức khiến người ta nhớ lại vụ việc xảy ra trước đây. Cho tới giờ, lý do chính xác của việc sa thải Sam Altman vẫn còn là bí ẩn. Tuy nhiên, dựa trên những diễn biến gần đây, người ngoài cuộc có thể đoán ra phần nào câu chuyện đằng sau bức rèm màu tối.
Hôm 26/9 vừa qua, Reuters đưa tin rằng OpenAI đang tái cấu trúc công ty, nhằm hướng tới thành lập công ty vì lợi nhuận với quyền lực tập trung trong tay CEO Sam Altman. Một ngày trước thông tin này, Giám đốc công nghệ của công ty, ông Mira Murati tuyên bố từ chức, Giám đốc nghiên cứu Bob McGrew và Phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu Barret Zoph cũng nghỉ việc.
Có thể thấy, OpenAI đã không còn giữ tôn chỉ của ngày mới thành lập, là một công ty phi lợi nhuận và mã nguồn mở hoạt động trong lĩnh vực AI; công ty được hứa hẹn là sẽ không bị chi phối bởi đồng tiền, nhắm tới việc phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo an toàn và cho mọi người. Ilya Sutskever và Sam Altman dường như đã bất đồng về nhiều điểm trong tôn chỉ này, thế nên mới xảy ra sự xáo trộn quyền lực lớn tại OpenAI cuối năm vừa rồi.
Chính Elon Musk, một trong những cá nhân đã đầu tư vào OpenAI từ ngày đầu nhưng đã cắt đứt quan hệ với công ty không lâu, cũng nhiều lần chỉ trích OpenAI cũng như Sam Altman. Ông cũng cho rằng công ty trí tuệ nhân tạo này không còn giữ trọng tâm phát triển của thời kỳ đầu, là đảm bảo an toàn trong phát triển AI.
Bản thân nhà khoa học, nhà nghiên cứu Geoffrey Hinton cũng đã nhiều lần cảnh báo về mối nguy hiểm tới từ AI. Trong buổi phỏng vấn trên truyền hình, phát sóng vào tháng 10/2023, ông Hinton nhận định rằng có khả năng AI sẽ thao túng được con người.
“Và chúng sẽ rất giỏi việc thuyết phục người khác, bởi lẽ chúng đã học được từ tất cả những cuốn tiểu thuyết chúng ta từng viết – tất cả những tác phẩm của Machiavelli [Niccolò Machiavelli, triết gia, nhà ngoại giao nổi tiếng với những chính sách hữu hiệu nhưng cực đoan], tất cả những âm mưu chính trị, chúng sẽ thấu hiểu hết từng ấy thứ. Và chúng sẽ biết cách làm những điều đó”, ông Hinton nói.
Apple bắt đầu bán MacBook Pro dùng chip M3 Pro và M3 Max đầu năm nhưng sau đó gây bất ngờ khi tung ra chip M4 mới hồi tháng 6. Giới công nghệ dự đoán chip M4 sẽ sớm được đưa vào MacBook Pro, do đó nhiều người băn khoăn giữa việc nên mua MacBook Pro M3 hay chờ MacBook Pro M4 thời gian tới.
MacBook Pro 16 inch dùng chip M3 Max.
Trong lúc chờ phiên bản mới, MacBook Pro dùng chip M3 Pro, M3 Max gần như không có đối thủ trên thị trường hiện tại.
Hiệu năng ổn định
Sau hơn 9 tháng sử dụng, phiên bản được thử nghiệm là MacBook Pro 16 inch dùng chip M3 Max dung lượng RAM 48 GB vẫn cho thấy hiệu năng mạnh như những ngày đầu. Tính ổn định của hệ thống là điểm mạnh lớn, tương tự các sản phẩm khác của Apple. Với hệ điều hành vừa được nâng cấp macOS Sequoia, một số tính năng giúp tận dụng màn hình cỡ lớn, như nhiều tùy chọn chia cửa sổ làm việc, hỗ trợ đa nhiệm tốt hơn hay điều khiển màn hình iPhone từ MacBook.
Nếu đang sử dụng MacBook Pro với chip M2, người dùng không có nhiều lý do để nâng cấp lên M3. Tuy nhiên, nếu lần đầu mua dòng Pro hoặc đang dùng thế hệ đầu tiên, phiên bản M3 Max là lựa chọn đáng giá. Thực tế cho thấy M3 Max không hơn nhiều M2 Max, nhưng vượt xa M1 Max và M3 thường.
Ví dụ, điểm đa nhân của M3 Max với công cụ đo hiệu năng Cinebech 2024 là 1.679, còn M2 Max và M3 là 1.028 và 620 tương ứng. Điểm GPU thể hiện sự vượt trội của M3 Max với 12.890 điểm, trong khi M2 Max là 5.892 và M3 là 3.356 điểm.
Chỉnh sửa video bằng Final Cut Pro trên MacBook Pro. Ảnh: Tuấn Hưng
Chip M3 Pro và M3 Max đem đến định nghĩa “Pro” thực sự cho dòng laptop của Apple. Khi sử dụng Final Cut Pro hoặc Premier Pro, thời gian render video 4K trên M3 Max nhanh gấp đôi M3 thường trên dòng Air. Với những nhà sáng tạo nội dung, thường xuyên cần xử lý hình ảnh, video chất lượng cao, MacBook Pro là lựa chọn phù hợp hơn nhiều so với dòng Air thông thường.
Apple có thể “chậm chân” về tính năng AI, nhưng với phần cứng, hãng có sự chuẩn bị tốt về chip xử lý AI. Dòng M3 với hai phiên bản cao nhất M3 Max và M3 Pro là những chip máy tính đầu tiên sản xuất trên tiến trình 3 nm. Tất cả đều có Neutral Engine hỗ trợ xử lý tác vụ AI nhanh hơn 60% so với M1. Đây có thể coi là tiền để nếu người dùng chờ đợi các tính năng Apple Intelligence cũng như cần xử lý AI trực tiếp trên thiết bị sau này.
Thời lượng pin tốt
MacBook Pro nằm trong số ít laptop vừa có hiệu năng mạnh vừa có pin tốt. Ảnh: Tuấn Hưng
Trong cùng tầm giá 100 triệu đồng, một số laptop Windows có thể đạt điểm hiệu năng tương đương MacBook Pro 16 inch dùng chip M3 Max, nhưng gần như không có thời lượng pin dài như sản phẩm của Apple. Những máy cấu hình mạnh chạy hệ điều hành của Microsoft thường không tối ưu hóa cho tính di động, đòi hỏi một củ sạc cỡ lớn để duy trì hiệu năng mạnh và pin khó vượt mốc 4-5 tiếng sử dụng liên tục.
Sau gần một năm, “sức khỏe pin” của chiếc MacBook Pro thử nghiệm dùng chip M3 Max vẫn còn ở mức 94% với tần suất sử dụng gần như hàng ngày. Pin đủ cho 8 tiếng làm việc liên tục, trong đó một phần ba thời gian xem video, chỉnh ảnh, dựng video và dùng trình duyệt web Chrome vốn được cho là ngốn pin hơn so với Safari mặc định. Khi chỉ sử dụng các tác vụ nhẹ hơn, máy đạt mốc trên 10 tiếng.
Chơi game “chỉ là gia vị”
Chơi game chưa thể là điểm mạnh trên MacBook Pro. Ảnh: Tuấn Hưng
Mẫu MacBook Pro dùng chip M3 Max tạo ấn tượng ban đầu tốt về hiệu năng chơi game. Trong thử nghiệm game Resident Evil 4, cài đặt độ phân giải ở mức tối đa 3.456 x 2.234 pixel, đồ họa mức cao, máy chạy ổn định 85-90 khung hình/giây. Trong một số cảnh phức tạp, thông số này có thể giảm còn 70, nhưng ở cảnh tĩnh đơn giản có thể lên 120.
Tuy nhiên, sau hơn 9 tháng sử dụng, số game “nặng” tương thích tốt cho Mac chưa tăng đáng kể. Giao diện, cách sử dụng để truy cập game hay cài đặt chưa thân thiện như hệ điều hành Windows. Ngoài ra, với người yêu thích và lựa chọn máy tính MacBook, game cũng không phải là ưu tiên hàng đầu.
Màu sắc mới
MacBook Pro 16 inch màu đen Space Black và iPhone 16 Pro Max màu vàng sa mạc. Ảnh: Tuấn Hưng
Apple nhiều năm “loay hoay” tìm kiếm màu sắc mới cho MacBook. Ngoài màu cơ bản là xám và bạc, những màu được giới thiệu sau đó như xanh đen, đen midnight đều được nhận xét “thảm họa” khi sử dụng thực tế quá bám vân tay và gần như chỉ đẹp khi mới bóc hộp hoặc được lau chùi kỹ càng.
Màu đen không gian (Space Black) mới của MacBook Pro chưa hoàn hảo nhưng đã thể hiện tốt hơn. Bề mặt vẫn bám vân tay nhưng không quá lộ và dễ lau chùi, không bệt hẳn vào vỏ như với màu xanh đen. Nhờ kỹ thuật anod hóa mới, màu đen của MacBook Pro đã tốt hơn khá nhiều so với màu đen midnight trên MacBook Air cũ.
Màn hình tốt
Màn hình của MacBook Pro phù hợp cho người dùng sáng tạo nội dung chuyên nghiệp. Ảnh: Tuấn Hưng
Năm 2024 tiếp tục chứng kiến tấm nền OLED “đổ bộ” lên loạt laptop Windows mới ra mắt thị trường. Tiêu chuẩn chung về hiển thị trên laptop tầm trung, cận cao cấp đã được nâng tầm nhưng MacBook Pro 16 inch vẫn nằm trong top đầu về khả năng hiển thị hiện tại.
Như với phiên bản 16 inch, máy sử dụng màn hình Liquid Retina XDR độ phân giải 3.456 x 2.234 pixel, độ tương phản 1.000.000:1, hiển thị một tỷ màu, dải màu rộng P3, công nghệ True Tone và tần số quét tối đa 120 Hz. Màn hình Liquid Retina XDR có thể hiển thị nội dung SDR sáng hơn 20% so với trước, với mức tối đa 600 nit, tăng từ 500 nit ở thế hệ trước.
